Czym są granice osobiste, dlaczego ważne jest ich budowanie i respektowanie oraz co się dzieje, gdy nie czujemy własnych i cudzych granic? – wyjaśniapsycholog medyczny, Sylwester Bielas.
Granice osobiste to indywidualna przestrzeń, która obejmuje wartości, zainteresowania, hobby, przekonania, postawy i emocje danej osoby. Wyróżniamy granice fizyczne, intelektualne, informacyjne, psychologiczne, seksualne, emocjonalne, czasowe, przestrzenne. Każda z nich może być twarda, miękka lub elastyczna.
Dlaczego ważne jest budowanie granic z innymi ludźmi?
Każdy z nas ma swoją osobistą przestrzeń i akceptowalne formaty komunikacji i zwracania się do nas, gdy są one naruszane przez innych ludzi, odczuwamy dyskomfort, możemy czuć się ofiarami, w przypadku gdy granice są bardzo miękkie lub w ogóle nie istnieją. Jeśli istnieją twarde granice, pojawia się poczucie separacji i oderwania od świata lub poczucie ciągłej walki.
Budując granice psychologiczne:
- będziesz w stanie chronić się przed silnymi wybuchami emocjonalnymi lub niepokojem inspirowanym emocjami innych ludzi;
- będziesz w stanie współodczuwać z innymi, nie włączając się w te przeciwności w traumatyczny sposób – nie stając się ofiarą;
- nie będziesz dostosowywać swoich działań do okoliczności innych osób, być odpowiedzialnym za decyzje, uczucia i działania innej osoby (wyjątek – małoletnie dzieci);
- nie będziesz próbował wypierać uczuć, aby druga osoba poczuła się lepiej, ponieważ dzięki temu ty również poczujesz się lepiej;
- nie będziesz traumatyzować siebie, będąc w kontakcie z drugą osobą i „dostrajając się” do jej nastroju;
- co najważniejsze, będąc w elastycznych granicach z innymi, czujesz się „twórcą” swojego życia, możesz aktywnie tworzyć własną rzeczywistość i zarządzać sobą w niej.
Niezdolność do budowania własnych i odczuwania granic innych prowadzi do poczucia wiktymizacji, bycia wykorzystywanym w jednym przypadku i samotności w innym przypadku, zawsze jest to uczucie wewnętrznego dyskomfortu.
Osobiste granice człowieka prawie zawsze kształtują się na podstawie typów przywiązania, które z kolei kształtują się u dziecka w okresie do 3-5 lat. Uczymy się budować granice w dzieciństwie, trenując przede wszystkim naszych rodziców. Kiedy osoba na wszystkich etapach życia ma własną strefę odpowiedzialności, kiedy tworzy własne „ja”, wraz z realizacją osobistych granic, kształtuje się jego własna wartość, szacunek dla jego przestrzeni i zrozumienie granic innych.
Jest to bardzo indywidualny i subtelny proces, który kształtuje się przy udziale postaw rodzicielskich, jakie wnoszą w życie znaczący dorośli. Później ważnym etapem w kształtowaniu się granic jest etap separacji od rodziców, to późniejsze etapy dzieciństwa, bliżej okresu dojrzewania.
Jeśli typ przywiązania do rodziców jest zaburzony (np. lękowe lub unikające typy przywiązania), bardzo autorytarne wychowanie lub permisywne wychowanie, powstają zaburzenia w tworzeniu własnych granic dziecka.
Jeśli dorosły ma trudności z tworzeniem granic, jest to bezpośrednia droga do psychoterapii lub studiowania literatury na ten temat, aby zrozumieć, czym są granice, jak z nimi współdziałać i jakie są sposoby ich tworzenia. I oczywiście najważniejsza jest praktyka.
Zanim zaczniesz opowiadać się za granicami, ważne jest, abyś zrozumiał, jakie są teraz twoje granice i jakiego rodzaju granic chcesz. Co możesz zrobić, aby czuć się komfortowo w kontaktach z ludźmi? Kluczowy punkt: jesteś odpowiedzialny za budowanie własnych granic. Nikt poza tobą nie wie, co jest dla ciebie najlepsze. Jeśli nie wiesz, zacznij uczyć się o sobie.
Staraj się też nie naruszać granic innych ludzi. Mogą w tym pomóc proste pytania naprowadzające: „Jak tego chcesz? Jak czujesz się komfortowo? Jeśli to zrobię, jak będziesz się z tym czuł?” Proste pytania wyjaśniające i szacunek dla siebie i ludzi są kluczem do budowania własnych granic i szanowania granic innych ludzi. Mów też ludziom o tym, jak dobrze jest dla Ciebie. W ten sposób pomożesz swoim znajomym i członkom rodziny szanować Twoje granice.
